100 mùa xuân trên mái tóc bạc phơ của nhạc sư Nguyễn Vĩnh Bảo

(NTD) - Trung tâm Nghiên cứu Bảo tồn và Phát huy Văn hóa Dân tộc Việt Nam vừa phối hợp với Trung tâm Nghiên cứu bảo tồn và Phát huy Âm nhạc Dân tộc tổ chức lễ mừng Đại thọ 100 tuổi cho nhạc sư Nguyễn Vĩnh Bảo... Mọi người hết sức bất ngờ khi biết ở vào tuổi “bách niên” nhạc sư vẫn đều đặn dạy âm nhạc cổ truyền trên... internet.

Nhạc sư Nguyễn Vĩnh Bảo sinh năm 1918 (Mậu Ngọ), tại làng Mỹ Trà, quận Cao Lãnh, tỉnh Sa Đéc (nay thuộc tỉnh Đồng Tháp). Từ nhỏ ông đã học đờn với các thầy Hai Lòng (Vĩnh Long), Sáu Tý, Năm Nghĩa (Trà Ôn)… nhưng nếu tính theo “nhất tự vi sư, bán tự vi sư” thì ông đã học với gần 200 “thầy” trên khắp ba miền Nam Trung Bắc. Ông có sở trường về “đờn ta” (đàn tranh, kìm, cò, gáo, bầu…) nhưng cũng rất thuần thục “đờn Tây” (mandoline, guitar, violon, piano…). Năm 1935, ông sáng chế ra dây Tỳ và dây Xề trên cây đàn gáo. Năm 20 tuổi (1938) ông được hãng dĩa BEKA mời đàn cho cô Ba Thiệt. Năm 1955, ông cải tiến cây đàn tranh từ 16 dây thành 17, 19 và 21 dây để có thể đờn các loại “hơi, điệu” mà không cần phải sửa dây, kéo nhạn. Cây đàn tranh này đã được chấp nhận, các tiệm đóng đàn cũng theo khuôn mẫu của ông. Từ đó cây đàn tranh 16 dây không còn được sử dụng tại Việt Nam đến tận ngày nay.
Từ năm 1955-1964, ông được bổ nhiệm với chức vụ Trưởng ban cổ nhạc miền Nam ở Trường Quốc gia Âm nhạc Saigon. Năm 1963, ông được mời tham dự hội nghị về âm nhạc với 11 nước Đông Nam Á tại Singapore. Năm 1969, ông đã thực hiện hai cuốn băng nhạc đờn ca tài tử do ông Nam Bình sản xuất và do ông điều khiển chương trình với sự cộng tác của 11 nhạc sư đờn tài tử lúc bấy giờ (trong đó có nhạc sĩ Bảy Bá, tức soạn giả Viễn Châu). Đến nay (2018), 10 nhạc sư đã ra người thiên cổ ngoại trừ ông vẫn sống khỏe. Năm 1970, ông được đài truyền hình NHK của Nhật Bản mời sang Tokyo để thuyết trình về nhạc cổ truyền Việt Nam với phần minh họa đàn tranh.

Năm 1972, GS.TS Trần Văn Khê và nhạc sư Nguyễn Vĩnh Bảo đã thực hiện cho Ocora (Radio-France) một đĩa nhạc Tài tử Nam bộ. Đĩa này đã khiến cho UNESCO chú ý và đã mời 2 người thực hiện thêm đĩa Collection UNESCO (Musical Sources, hãng Philips của Hà Lan sản xuất) với Trần Văn Khê (đàn tỳ bà), Nguyễn Vĩnh Bảo (đàn tranh) hòa tấu các bản Bình bán, Kim tiền, Tây Thi, Cổ bản. Riêng nhạc sư Nguyễn Vĩnh Bảo còn độc tấu đàn tranh các bản Nam xuân, Nam ai, Đảo ngũ cung và Tứ đại oán. Phải chăng sự kiện này là những viên gạch để 42 năm sau, UNESCO công nhận Đờn ca tài tử là Di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại?

Hơn 20 năm trước đây, GS. TS Trần Văn Khê từng phát biểu tại Hà Lan: “Chưa từng nghe ngón đàn tranh nào hay hơn ngón đàn của nhạc sư Nguyễn Vĩnh Bảo: Phong phú, bay bướm, sâu sắc. Nếu ngày nào đó nhạc sư Nguyễn Vĩnh Bảo mất đi thì thế giới sẽ mất đi tiếng đàn liêu trai, phù thủy độc nhứt vô nhị…”, ông Khê đã xưng tụng nhạc sư Nguyễn Vĩnh Bảo là “Đệ nhứt danh cầm”, đồng thời nhận xét: “Ông là cây cổ thụ, đại thụ, là báu vật sống, là gia tài âm nhạc cổ truyền, là hậu tổ của đờn ca tài tử”. Có thể nói tình bạn giữa Nguyễn Vĩnh Bảo và Trần Văn Khê là “tri âm, tri kỷ”, chẳng thế mà khi GS.TS Trần Văn Khê mất (cuối tháng 6/2015), ông đã mang cây đàn tranh đến ngồi bên linh cữu người tri âm để hòa cho bạn nghe những tiếng đàn ai oán, não nuột…

Có thể nói, nhạc sư Nguyễn Vĩnh Bảo là một trong những người tiên phong trong việc dạy đàn cho người nước ngoài qua phương pháp hàm thụ. Trong số học trò người nước ngoài của ông có nhạc sĩ nhạc đồng quê người Hoa Kỳ Stephen Steve Addis (học ông từ năm 1967) và 4 tiến sĩ âm nhạc do ông hướng dẫn luận án như: John Paul Trainor (năm 1977), Alexander Cannon (2007) - 2 người này đều là giảng viên âm nhạc của Đại học Michigan. Tất cả họ vẫn thường xuyên giữ liên lạc với ông cùng với nhà âm nhạc học GS Jean Christophe Maillard và GS Trần Quang Hải (đều ở Pháp) để trao đổi kiến thức âm nhạc.

Năm 2008, Tổng thống Pháp tặng ông huy chương văn học nghệ thuật bậc “officier” . Ở Việt Nam chỉ có hai người được huy chương bậc này là GS.TS Trần Văn Khê và nhạc sư Vĩnh Bảo. “Sự vinh danh này không chỉ dành riêng cho cá nhân tôi mà là cho toàn bộ môn đờn ca tài tử Nam bộ”- ông nói. Rồi năm 2014, Thủ tướng Chính phủ và UBND TP.HCM cũng đã trao tặng bằng khen cho ông về những đóng góp vào việc bảo tồn, phát huy loại hình nghệ thuật đờn ca tài tử Nam bộ.

Hôm mừng lễ Đại thọ 100 tuổi của nhạc sư Nguyễn Vĩnh Bảo tổ chức ở Đệ Nhất khách sạn (Tân Bình, TP.HCM), nhiều môn sinh đã hòa đàn cùng với vị thầy đặc biệt của mình. Nghệ sĩ Hà Mỹ Xuân (từ Pháp về) đã phát biểu: “Từ khi theo nghề hát cổ nhạc đến giờ, chỉ nghe nói và cúng bái tổ nghiệp nhưng không hề biết mặt mũi tổ nghiệp là ai. Nay thì đã được chứng kiến một “tổ… sống” ngay trước mặt”.

GS.TS Trần Quang Hải nói về ông như sau: “Ông là người đã sống với nhạc cổ miền Nam suốt 90 năm, một thời gian quá dài mà không có một nghệ nhân nào ở Việt Nam so sánh nổi. Ông cũng là người duy nhứt phổ biến phương pháp dạy đàn tranh qua mạng để phổ biến đàn tranh khắp thế giới. Ông là nhạc sư sử dụng ngoại ngữ thông thạo: Viết, đọc, thuyết trình bằng tiếng Việt, Pháp, Anh mà không có một nghệ nhân nào ở Việt Nam có thể đạt được. Ngoài ra, ông còn là một nhà thơ lỗi lạc đã làm rất nhiều bài thơ đủ loại bằng tiếng Việt, Pháp và Anh . Đó là khía cạnh rất ít người biết về tài năng của ông”.

 Hà Đình Nguyên

Nguồn: Người Tiêun Dùng