Nhạc sĩ Manuel Pareja Obregón: Cantinero de Cuba, ruợu sầu hoang vắng hương cà phê đắng

Nhạc sĩ Manuel Pareja Obregón (04/05/1933- 24/07/1995)

Video - Cantinero de Cuba


Audio


Trong số những bản nhạc Tây Ban Nha rất nổi tiếng, mà nhiều người La Tinh cứ nghĩ rằng nguyên tác là một bài ca Trung Mỹ, có bài Cantinero de Cuba, với giai điệu nồng thắm mặn mà, tiết tấu mềm mại lụa là. Tựa đề nguyên gốc khiến cho người ta tưởng lầm đây là một bản tình ca ra đời tại La Havana. Nhưng bài này được viết tại Sevilla, thủ phủ vùng Andalucia.




Nhạc phẩm Cantinero de Cuba (tạm dịch là Điệu sầu quán vắng) đã ra đời vào năm 1964, tức cách đây gần đúng nửa thế kỷ, dưới ngòi bút của nhà soạn nhạc Manuel Pareja Obregón (1933- 1995). Ông sinh trưởng tại vùng Andalucia, trong một gia đình quý tộc, thuộc dòng dõi bá tước Tây Ban Nha.

Gia đình ông Manuel Pareja Obregón còn có dòng máu nghệ sĩ, thừa hưởng năng khiếu từ song thân và nhờ được sống trong môi trường nghệ thuật thuận lợi. Ngoài âm nhạc, ông còn học hội họa và điêu khắc, bắt đầu sáng tác từ năm lên mười. Đến khi qua đời ở độ tuổi ngoài 60, ông để lại một di sản đồ sộ, với gần ba ngàn tác phẩm đủ loại.

Sở trường của ông Manuel Pareja Obregón là nhạc dân tộc, ông chuyên sáng tác theo thể điệu sevillana tiêu biểu của vùng Andalucia và nhất là điệu fandango, biến thể từ điệu flamenco. Những công trình nghiên cứu của ông sẽ giúp quảng bá các ca khúc flamenco theo cả hai hướng : Điệu flamenco hát chậm, còn được gọi là cante jondo mang nhiều tính chất tự sự, kể lể nỗi niềm, nội dung uyên bác thâm thúy thường nói về cái chết và số phận. Còn điệu flamenco hát nhanh gọi là cante chico thì bình dân và ít triết lý hơn, thích hợp với các điệu vũ cho nên dễ phổ biến trong dân gian.

Từ cuối những năm 1950 trở đi, ông bắt đầu sáng tác nhạc nhẹ, hợp tác với các tác giả như Rafael de León và Manuel Quiroga để viết ca khúc cho rất nhiều ca sĩ (Enrique Montoya, Sergio y Estíbaliz, Paloma San Basilio, Rocío Jurado, Marisol, Los Amigos de Gines …). Trong số các bản nhạc ăn khách của ông, nổi tiếng nhất vẫn là bài Cantinero de Cuba, mà hầu như nghệ sĩ nào ở châu Mỹ La Tinh cũng biết tới, và bài này thường được phối theo điệu bolero.

Video - Cantinero de Cuba


Tuy nổi tiếng là một bản bolero, nhưng trong nguyên tác, bài Cantinero de Cuba ban đầu được viết cho thể điệu changuí. Đây là một điệu nhạc truyền thống của Cuba, còn được gọi là dân ca miền đông (Oriente) và là tiền thân của thể điệu ‘‘son cubano’’ gồm bốn nhịp chắc, và thường đánh với nhạc cụ dân tộc vùng cao nguyên.

Một dàn nhạc changuí chỉ gồm có ba nhạc khí : Đầu tiên là đàn hộp marimbula, kế đến là đàn dây ba cặp gọi là tres, giống như ghi ta nhưng kích cỡ nhỏ hơn và sáu dây đàn được chia thành ba bộ riêng biệt, cuối cùng là bộ trống đôi bongo, một cặp gồm hai chiếc gắn liền với nhau.






Âm thanh mượt trầm của cặp trống bongo rất tiêu biểu cho changuí. Các nghệ sĩ sau này chuyển thể điệu changuí thành điệu ''son cubano'' khi sử dụng thêm kèn đồng và trống thiết. Khi đánh theo điệu rumba hay bolero, các nhạc sĩ sử dụng trống đơn quinto nhiều hơn là trống đôi bongo.

Theo nhà dân tộc học Fernando Ortiz (1881-1969), tác giả của quyển Africania de la musica folklorica de Cuba, chuyên nghiên cứu ảnh hưởng của các nhạc cụ châu Phi do người nô lệ da đen đem vào Cuba, về mặt ngữ vựng, changuí xuất phát từ chữ "quissangüi" có nghĩa là ca múa, nhưng trong thổ ngữ của người du mục, changuí đồng nghĩa với bội ước, bội tình. Một bài ca theo điệu changuí là khúc sầu tuyệt vọng, chứ không thể nào mà trẻ trung yêu đời như điệu calypso hay tươi thắm lạc quan như điệu salsa.

Bả nhạc Cantinero de Cuba được viết theo ý tứ này, tác giả dựng lên bối cảnh của một quán vắng, nơi mà người đàn ông uống rượu giải sầu, nhưng càng uống bao nhiêu thì càng khổ bấy nhiêu. Cách đặt ca từ trong bài này rất khéo vì bài hát không một lần dùng nghịch dụ mà vẫn nói lên được nghịch lý tình yêu.

Nhân vật trong bài hát cố tình uống cho say, nhưng người hầu rượu (cantinero) càng rót, thì người uống càng chua xót. Uống để làm tê đi cơn đau nhức nhối, uống để quên hết những mất mát trong đời. Nhưng tất cả đều phản tác dụng : Say cũng không xong, uống cũng bằng thừa.

Video - Moliendo Cafe 


Có người cho là khi sáng tác bài Cantinero de Cuba, nhà soạn nhạc Manuel Pareja Obregón đã vay mượn thủ pháp của bài Moliendo Café, do tác giả Hugo Blanco người Venezuala sáng tác vào năm 1958. Bài này sau đó chiếm hạng đầu thị trường Nam Mỹ và Nhật Bản vào năm 1961.

Ở đây, hình tượng cà phê xay nhuyễn thay thế cho rượu mạnh (aguardiente). Người đàn ông thất tình chán nản, dù không uống cà phê nhưng vẫn không sao tìm được giấc ngủ, cả đêm thức trắng nên phải ngồi dậy làm việc (xay cà phê) quần quật, dùng công việc chân tay để cho tâm trí không còn tưởng nhớ đến bóng hình người yêu.

Nhưng làm sao để quên những gì ta không quên được. Trí óc đi một đằng, con tim đi một nẻo. Bài Moliendo Café trở nên tiêu biểu cho nghịch lý tình yêu. Hai tác giả dù ở hai phương trời khác nhau nhưng vẫn có cùng ngẫu hứng đồng cảm trong cách đi tìm hình tượng. Rượu ru điệu sầu hoang vắng, cà phê say đêm thức trắng. Đằng sau nụ hôn tình nồng thường nấp bóng đam mê vết cắn. Thuốc độc dưới cái vỏ bọc ngọt ngào còn đáng sợ hơn cả mật đắng.

Video - Moliendo Cafe (Hoà tấu)



Nguồn : RFI / Tuấn Thảo

Mời bạn xem & nghe thêm những tác giả, tác phẩm nổi tiếng khác 👉 Góc Vườn Âm Nhạc RFI của Tuấn Thảo 👈