Catalunya độc lập, ác mộng của doanh nhân Tây Ban Nha

Audio


Carles Puigdemont chính là hung thần của các doanh nghiệp Tây Ban Nha. Riêng các doanh nhân Catalunya thì đang "ngồi trên lửa" trước viễn cảnh độc lập. Trong một tuần lễ, trên một chục công ty tại vùng đất giàu có nhất di dời trụ sở đề phòng kịch bản tách rời khỏi chính quyền trung ương Madrid.


Cả Tây Ban Nha lẫn Catalunya cùng đang nín thở chờ xem chính quyền cấp vùng của chủ tịch Carles Puigdemont có đơn phương tuyên bố độc lập hay không, 10 ngày sau tổ chức trưng cầu dân ý.

Tất cả các nhà quan sát đều đồng ý trên một điểm : Barcelona đang thả mồi bắt bóng và nhảy vào một vùng đầy sương mù.

Lá phổi tài chính và chiếc nôi công nghệ của Tây Ban Nha

Catalunya là một vùng đất giàu có nhất của Tây Ban Nha, đem về 1/5 sản phẩm nội địa. GDP của riêng lãnh thổ với 7,5 triệu dân này lớn hơn so với của cả nước Bồ Đào Nha sát cạnh. Năm 2016, thu nhập bình quân đầu người ở Catalunya cao hơn 30 % so với phần còn lại của Tây Ban Nha. Tỷ lệ thất nghiệp thấp hơn gần 4 điểm so với mức trung bình trên toàn quốc

Năm 2016, Catalunya thu hút 18 triệu khách du lịch, chiếm 25 % lượng khách đến viếng thăm Tây Ban Nha, bởi Barcelona được mệnh danh là « kinh đô của các thể loại nghệ thuật », là thành phố yên bình và sống động. Nhưng theo lời chủ hiệp hội các công ty lữ hành Tây Ban Nha, trong một tuần qua, cảnh biểu tình rầm rộ trên đường phố Barcelona đã làm nản lòng không ít du khách muốn tham quan "viên ngọc lung linh trên bầu trời nghệ thuật châu Âu" này.

Barcelona được mệnh danh là lá phổi kinh tế của Tây Ban Nha nhờ các hoạt động tài chính, thương mại, là  một trong những hải cảng quan trọng nhất ở Địa Trung Hải. Về ngoại thương, Liên Hiệp Châu Âu là thị trường lớn nhất của các nhà sản xuất trong vùng. Năm ngoái, thặng dư thương mại của Catalunya đối với các đối tác châu Âu đạt 12,9 tỷ euro. Nếu Catalunuya là một quốc gia, thì GDP trên đầu người tại đây cao hơn cả so với của Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha và thậm chí là của cả nước Ý.

Theo thẩm định của ngân hàng Đan Mạch Saxo, công nghiệp đem về 19,6 % GDP cho cả vùng, ngành xây dựng là 4,7 %. Chỉ riêng các dịch vụ chiếm gần 74 %. Chỉ một mình Catalunya thu hút vốn đầu tư nước ngoài nhiều hơn cả so với toàn bộ phần còn lại của Tây Ban Nha.

Nếu chỉ căn cứ vào bức tranh kinh tế đó, ngân hàng Saxo cho rằng, Catalunya có thể "tự lực cánh sinh" cho dù có tách rời ra khỏi Tây Ban Nha đi chăng nữa.

Nhà giàu ngồi trên núi nợ

Câu hỏi then chốt là vùng đất trù phú này đóng góp cho trung ương bao nhiêu và như vậy nếu « đi » hay « ở » thì cả Madrid lẫn Barcelona được gì và mất những gì ?

Theo chính quyền cấp vùng ở Catalunya, 90 % những gì làm ra đều phải đem nộp cả cho Madrid. Bù lại, từ sau khủng hoảng tài chính thế giới 2008 và nhất là sau khủng hoảng địa ốc tại Tây Ban Nha năm 2012 tới nay, Catalunya đã được trung ương mở van tín dụng cho vay 63 tỷ euro.

Bên cạnh đó, mỗi tháng trung ương rót cho Catalunya 1,4 tỷ euro để đài thọ các dịch vụ công cộng của chính quyền cấp vùng. Đành rằng Catalunya là nơi làm ra của cải, nhưng cũng là vùng đất mang nợ nhiều nhất. Nợ công của chính quyền địa phương tương đương với 35,4 % GDP của Catalunya.

Về câu hỏi được thua, chính Madrid đã nhìn nhận Catalunya đóng góp cho trung ương nhiều hơn đến 10 tỷ euro so với trợ cấp nhận được từ chính phủ của thủ tướng Rajoy. Còn theo tính toán của phe đòi độc lập Catalunya, thì cách biệt đó là 16 tỷ euro. Đó cũng chính là lý do vì sao, từ 8 năm qua, Barcelona liên tục đòi trung ương mở rộng quyền tự trị cho Catalunya và nhất là để cho vùng đất giàu có này « tự quản » về mặt thuế khóa, nghĩa là có một chính sách thuế khóa độc lập với Madrid.

Đương nhiên, Madrid không dại gì mà để rời xa con gà đẻ trứng vàng là vùng Catalunya.

Ngành ngân hàng, nhược điểm của Catalunya

Bên cạnh vấn đề nợ nần chồng chất, nhược điểm thứ nhì trong cơ cấu kinh tế Catalunya xuất phát từ lĩnh vực ngân hàng.

Chuyên gia kinh tế Eric Dor, giám đốc trung tâm nghiên cứu IESEG thuộc trường quản trị Lille, ghi nhận 74 % hoạt động kinh tế của Catalunya dựa vào lĩnh vực dịch vụ, mà ở đó các dịch vụ ngân hàng chiếm vị trí hàng đầu

Vấn đề đặt ra là trọng lượng quá lớn của ngành ngân hàng Catalunya đối với một vùng lãnh thổ chỉ bằng 6 %  diện tích toàn lãnh thổ Tây Ban Nha. Các hoạt động ngân hàng lớn hơn nhiều so với GDP của cả vùng. Điều đó có nghĩa là trong trường hợp nổ ra khủng hoảng ngân hàng, Catalunya không thể tránh khỏi cảnh bị vỡ nợ.

Catalunya độc lập, ác mộng của các doanh nghiệp

Trong một một chục ngày qua, 15 doanh nghiệp lớn trong vùng thông báo kế hoạch dời trụ sở chính khỏi Barcelona, trong số này có hai ngân hàng lớn là Banco de Sabadell và CaixaBank. Giới chủ công ty đang hoạt động tại Barcelona cũng lo ngại không kém, như là trường hợp của Pascal Bourbon, một doanh nhân Pháp sống và làm việc tại Tây Ban Nha 18 năm lo âu cho tương lai :

« Đối với rất nhiều người ở đây, việc ngân hàng lớn thứ nhì trong vùng Catalunya thông báo di dời trụ sở đi nơi khác là một tin xấu. Cần nói thêm là từ hơn một tuần qua, chỉ số chứng khoán tại Madrid liên tục giảm. Không khí rất là ngột ngạt.

Giới doanh nhân trong trạng thái lo âu. Bởi vì nếu vùng Catalunyu tuyên bố độc lập với Tây Ban Nha, quy chế của vùng sẽ ra sao ? Liệu rằng chúng tôi có còn được hưởng những ưu đãi như hiện tại khi giao dịch với các đối tác trong khu vực Liên hiệp Châu Âu hay không ? Các doanh nhân ở đây sẽ làm ăn trong khuôn khổ pháp lý và hành chính nào với phần còn lại của Tây ban Nha ?

Đó là về phần các doanh nghiệp. Nhìn rộng ra hơn với cả vùng, đành rằng Catalunya là một vùng đất giàu có, đem về đến 20 % GDP cho cả nước, nhưng đây cũng là vùng nợ nần nhiều nhất. Ngày nào còn trong vòng kềm tỏa của Madrid, chính quyền cấp vùng còn được đi vay với lãi suất bình thường, nhưng nếu ra khỏi Tây Ban Nha thì Catalunya chỉ còn biết đi vay trên thị trường. Lập tức lãi suất nhảy vọt lên thành 20 % thay vì chưa tới 2 % như hiện tại.

Đương nhiên, chúng ta biết vùng Catalunya có thế mạnh về công nghiệp và du lịch do vậy độc lập hay không với Madrid, chúng tôi cũng vấn sẽ tiếp tục làm ăn. Có điều, nếu tách rời ra khỏi Tây Ban Nha chúng tôi như bước vào một vùng mây mù. Và câu hỏi quan trọng nhất trong trường hợp này là chính quyền sắp tới, lấy đâu ra tiền để bù vào khoảng trống trong ngân sách mà chính quyền trung ương để lại.

Chắc chắn là chính quyền mới sẽ phải thu thuế của dân, của các doanh nghiêp để lấp vào chỗ trống đó. Một lo ngại khác của chúng tôi là liệu Catalunya có phải ra khỏi Liên Hiệp Châu Âu hay không ? Đó cũng là một vấn đề làm chúng tôi nhức đầu. Chúng tôi biết trước đó sẽ là một kịch bản tai hại ».

Như vừa nói, lo ngại chính là nếu như tuyên bố độc lập với Tây Ban Nha, liệu Catalunya có phải từ giã Liên Hiệp Châu Âu hay không ?

Trong bài nhận định trên nhật báo kinh tế Les Echos (ngày 22/09/2017) chuyên gia thuộc cơ quan tư vấn Adway-Paris, Christophe Gautier Garcia lưu ý : trong trường hợp tách rời khỏi Tây Ban Nha, việc đầu tiên chính quyền mới tại Catalunya phải làm là đàm phán lại với Liên Hiệp Châu Âu về một chính sách tiền tệ mới, bởi Catalunya sẽ là một quốc gia tách biệt và phải bước ra khỏi khu vực eurozone.

Vậy điều gì sẽ xảy ra khi Catalunya không được quyền sử dụng đồng euro như hiện nay ? Không được hưởng những điều khoản ưu đãi –từ chính sách thương mại đến tài chính, đầu tư … dành cho một thành viên trong đại gia đình châu Âu ?

Có một điều chắc chắn là trong trường họp ky khai với Tây Ban Nha, tiến trình đàm phán giữa chính quyền mới ở Barcalona, với phần còn lại của Liên Âu sẽ kéo dài trong nhiều năm.

Chính những câu hỏi không thể giải đáp đó đang đẩy phần lớn các doanh nhân nhân và cả những công dân Catalunya xuống đường vì một đất nước "Tây Ban Nha thống nhất".

Một nghiên cứu của ngân hàng ING cho thấy 62 % dân Catalunya đang hoang mang chưa biết tương lai đi về đâu. Chính nỗi hoang mang đó đang làm giảm sức mua của người tiêu dùng.

Nếu như trạng thái hoang mang đó kéo dài, thì tự nó sẽ gây nên một làn sóng hoảng loạn. Khi đó, theo ING, không chỉ có khu vực sản xuất và thương mại bị ảnh hưởng, mà cả ngành tài chính - ngân hàng Catalunya có thể cũng bị vạ lây.

Về phía Madrid, trong trường hợp phải chia tay với Catalunya, cái giá phải trả cũng sẽ rất cao. Stephen Brown, thuộc trung tâm nghiên cứu Capital Economics tại Luân Đôn giải thích : không có Catalunya, Tây Ban Nha sẽ đánh mất từ các công ty xây dựng năng động nhất, đến cả các hãng dược phẩm đang thống lĩnh cả thị trường châu Âu.


Nguồn: RFI / Thanh Hà (phát thanh thứ Ba, ngày 10 tháng 10 năm 2017)