Cái gạc măng rê (garde manger) (chạn) của nguời Việt xưa

Chẳng biết ngày nay có ai bên Việt Nam còn  dùngn cái gạc măng rê này nữa không nhỉ ?
Chiếc chạn bát, hay còn gọi là tủ đựng thức ăn. Nhưng ông bà ngày xưa vẫn quen gọi nó là gạc-măng-rê (Garde à manger). Có lẽ những chiếc tủ này ra đời từ thời xưa Pháp thuộc nên mới được gọi theo phiên âm như vậy.

Hình ảnh chiếc chạn gỗ cũ kỹ gắn với tuổi thơ của bao nhiêu người đã gợi lên rất nhiều xúc cảm khi được đăng tải trên một diễn đàn mạng xã hội lớn. Thời ông bà, bố mẹ mình hay gọi cái chạn ấy là gạc - măng - rê, cao tầm 2 mét, làm bằng gỗ và những tấm phên, hoặc khung mắt muỗi. Chạn sẽ có 2 tầng hoặc 3 tầng, tùy theo người đóng thiết kế, những tầng dưới để hở, đựng bát đĩa, gia vị mắm muối... Còn ngăn trên cùng - chính là "kho tàng" mà đứa trẻ nào cũng thích - chuyên dùng để cất thức ăn, tránh khỏi gián, chuột. "Nhà tôi ngày xưa sàn là đất nện, nên bố tôi kê chân chạn vào 4 cái bát sành, xong đổ nước vào để ngăn chuột bọ leo lên. Lần nào trông thấy nó cũng tưởng tượng ra truyện Tấm Cám, nghĩ mình là cô Tấm được ông bụt cho 4 cái lọ chôn xuống chân chạn, để mấy hôm sẽ có quần áo đẹp, dép guốc mới. Thế là lén đem xương cá bỏ vào 4 cái bát sành, bốc mùi kinh lên, bố phát hiện ra đánh cho một trận chạy tuột cả quần".

 "Ông nội tôi làm thợ mộc, nên ông tự đóng một chiếc tủ chạn rất đẹp, được chạm trổ tinh xảo. Ông bảo, đó là món quà tặng bà và mẹ tôi, thực ra, ông nhắc khéo 2 người phụ nữ duy nhất trong nhà là phụ nữ phải tề gia nội trợ, nấu ăn cho ngon. Vì ý nghĩa ấy mà mẹ tôi nung nấu ý định sẽ đốt cái chạn đầu tiên khi về nhà chồng".

 "Ôi cái chạn tuổi thơ, bao nhiêu lần bị bà quất sưng mông vì tội rình rập bốc trộm thức ăn cả mới cả cũ. Nhưng lúc cháu ngoan thì bà lại giấu quà bánh gì đó trong tủ, chỉ là quả ổi hay cái kẹo kéo thôi, rồi gọi mình vào bếp tự mở ra khám phá, kiểu gì cũng sướng điên lên. Giờ thì bà mất rồi, cái chạn cũng chẳng còn nữa".

Công nhận, "tội lỗi" liên quan đến cái chạn gỗ nổi tiếng này được dân tình thú nhận nhiều nhất là tội ăn vụng, sau đó là chuyện làm vỡ bát đĩa. Cái cảm giác lén lút, háo hức ôm bụng kêu rột rột, thò đầu vào ngăn tủ tìm đồ ăn, ôi sao mà ngây thơ đáng yêu quá. Tìm được đồ ăn ngon lành thì hạnh phúc tưởng ngất, nhưng đa số các "phi vụ" vụng trộm này đều thất bại, vì chúng ta hồi nhỏ quá lùn, trong khi cái chạn cao ơi là cao. Bị bố mẹ phát hiện ra là ăn đòn, tấm tức khóc, nhưng sau này nghĩ lại mới hiểu bố mẹ lo lắng thế nào, chỉ một hành động nhỏ mà cũng thể hiện được tấm lòng của thầy u dành cho con cái. Họ sợ ta leo trèo bị ngã, và muốn ta rèn luyện tính thật thà nữa.

ồi tất cả cũng lớn dần trong vòng tay yêu thương của gia đình. Khi chúng ta cao bằng cái ngăn chạn cao nhất, lấy thức ăn không còn phải kiễng chân rướn cổ nữa, thì chiếc chạn cũng đến thời kỳ "vào viện dưỡng lão". Sau hàng chục năm phục vụ sinh hoạt gia đình, làm tròn nhiệm vụ giúp đỡ các bà nội trợ, vẻ bề ngoài của cái gạc - măng - rê ấy đã cũ mòn, bị mối mọt gặm hết, vừa lạc hậu, vừa xấu xí. Bây giờ, cuộc sống đủ đầy hiện đại hơn, đã có rất nhiều vật dụng trong bếp với đủ chức năng "xịn" hơn cái chạn cổ lỗ sĩ, như tủ lạnh, lò vi sóng... Nhìn cái chạn gỗ thảm thương, già cỗi biết bao khi một chiếc chạn mới được mang về thay thế.

Ngày cái chạn cũ bị lôi ra xẻ làm củi đun, hoặc tận dụng làm mấy thứ linh tinh khác, đứa nhóc nào cũng tần ngần lưỡng lự, vừa tiếc nuối vừa buồn, thậm chí khóc toáng lên mà chẳng hiểu vì sao. Cái chạn bát như người bạn đồng hành suốt nhiều tháng năm của cả mấy thế hệ, cất giữ một phần tuổi thơ trong trẻo, hạnh phúc biết bao...

Nguồn: Trí Thức Trẻ