Hòa nhạc Vienna chào năm mới : bữa tiệc âm nhạc đỉnh cao

Một chương trình hòa nhạc đón năm mới tại Musikverein, trung tâm âm nhạc cổ điển ở Vienna, ở Hội Trường Vàng (Salle Dorée) nơi không chỉ là một trong những phòng hòa nhạc đẹp nhất, mà còn là nơi có điều kiện cách âm tốt nhất trên thế giới. 

Bản “Danube xanh” của “ông hoàng valse” người Áo Johann Strauss II với những giai điệu hết sức du dương có lẽ là bản luân vũ thành Vienna nổi tiếng nhất của mọi thời đại, đồng thời, cũng là bản nhạc cổ điển được biết đến nhiều nhất trong lịch sử văn hóa đại chúng. Ở Việt Nam, bản nhạc này cũng rất gần gũi từ 70 năm nay, với lời Việt của nhạc sĩ Phạm Duy.

Hiếm ai từng ngao du qua các quốc gia vùng Đông - Trung Âu, nơi có con “sông mẹ” của Châu Âu chảy qua, mà không được nghe giai điệu quen thuộc của “Danube xanh” ít nhất là một vài lần. Tuy nhiên, thưởng thức bản nhạc này trong một chương trình đỉnh cao của sự say đắm và mê cuồng âm nhạc, như buổi hòa nhạc đón chào năm mới ở Vienna, thì không nhiều người có dịp.

Bữa tiệc âm thanh tột đỉnh

Như một thông lệ, vào lúc 11 giờ 15 phút ngày đầu năm mới, giới thưởng ngoạn âm nhạc cổ điển trên toàn thế giới lại hướng về thành Vienna với màn trình diễn có một không hai này, khi các nhạc công Dàn nhạc Giao hưởng Vienna xuất hiện tại Hội trường Vàng của cung hòa nhạc Musikverein - tất cả đều là những khái niệm, chỉ dấu rực rỡ trong nền nhạc bác học quốc tế.

Lần giở lại những trang sử, thành Vienna vốn có truyền thống với những buổi hòa nhạc chào mừng năm mới từ năm 1838, tức là cách đây 180 năm, nhưng chưa phải với dòng nhạc của “triều đại” Strauss. Lần đầu tiên sự kiện này được diễn ra như hiện tại, tức là với những tác phẩm tươi vui, chứa chan sức sống và yêu đời ở thể loại polka và valse của dòng họ Strauss, là vào ngày cuối năm 1939.

Khi đó, Đệ nhị Thế chiến đã bùng nổ được vài tháng và mây đen của cuộc chiến bao trùm Châu Âu, còn nước Áo thì đã bị “sáp nhập” vào Đệ tam Đế chế được một năm rưỡi. Điều đó, và cả những năm tháng tiếp theo của cuộc chiến khốc liệt không khiến Vienna phải từ bỏ những làn điệu đón chào năm mới. Ngoại trừ lần đầu tiên, hòa nhạc mừng năm mới ở Vienna sau đó luôn diễn ra vào ngày 01/01.

Kể từ đó, hòa nhạc mừng năm mới ở Vienna đã trở thành chương trình văn hóa lớn nhất hoàn cầu. Gần đây nhất, vào ngày đầu năm 2017, hàng tỷ khán giả đã có dịp thưởng thức sự kiện này bên màn hình vô tuyến do 93 quốc gia truyền trực tiếp. Đương nhiên, luôn luôn có quá nhiều người bạn của âm nhạc muốn tới xem trực tiếp, bởi vậy giới tổ chức đã nghĩ ra một cách khá công bằng.

Đó là cách bán vé thông qua đăng ký trên website của dàn nhạc để rồi sau đó rút thăm xem vận may đến với ai, và quá trình đăng ký diễn ra rất sớm, từ ngày 02/02 đến 29/02. Còn những ai không gặp may, hoặc không thể bỏ ra 20.940 euro để sở hữu tấm vé, có thể thưởng thức buổi hòa nhạc miễn phí ngoài trời, qua màn hình lớn, tại quảng trường trước tòa Đô chính, hay trước Nhà Hát Opera Quốc Gia Vienna.

Những cái “nhất”

“Không thể Vienna hơn” - đó là lời giới thiệu về chương trình của buổi hòa nhạc, khi bên cạnh những bản nhạc của bốn thành viên dòng họ Strauss, nhiều tên tuổi kiệt xuất khác, trong đó có cả Mozart, Franz Schubert hay Joseph Haydn cũng có cơ hội được xuất hiện. Và các nghệ sĩ mang những kiệt tác âm nhạc tới công chúng, không ai khác ngoài Dàn nhạc Giao hưởng Vienna thuộc hàng đầu thế giới.

“Những sứ giả âm nhạc của thành Vienna” là lời ngợi ca dành cho họ. Và cũng có thể nói như vậy đối với những vị nhạc trưởng, mà từ năm 1980 có thể là người ngoại quốc. Đặc biệt, theo một thông lệ từ 30 năm nay, cứ mỗi năm, thủ đô nước Áo lại chào đón một nghệ sĩ bậc thầy khác nhau để lĩnh xướng trong buổi hòa nhạc, tạo nên nét đa dạng, làm gia tăng thêm lượng người theo dõi.

Đặc biệt, nơi diễn ra buổi hòa nhạc cũng không thể tuyệt vời hơn: Musikverein, trung tâm của dòng nhạc cổ điển Vienna, trụ sở của Dàn nhạc Giao hưởng Vienna. Được khởi xây và điều hành bởi Hội Khuyến nhạc Thành Vienna vào năm 1867, Musikverein cùng tuổi với nền “song quốc quân chủ” Áo - Hung, vốn để lại cho cả hai quốc gia này nửa thế kỷ phát triển rực rỡ trong hòa bình và thịnh vượng.

Được xưng tụng là nơi mà “nhạc cụ cũng ánh lên sắc vàng”, Musikverein được thiết kế theo trường phái cổ điển mang dáng dấp một thánh đường Hy Lạp cổ đại, nhắn nhủ rằng đây là một thánh địa của âm nhạc. Cứ mỗi khi diễn ra buổi hòa nhạc đầu năm, khán phòng nơi đây lại chìm đắm trong vô vàn sắc hoa, mà trong gần 35 năm ròng, luôn do các nghệ nhân San Remo trang trí và gửi tặng từ Ý.

Musikverein có nhiều phòng, nhưng buổi hòa nhạc mừng năm mới được mặc định tổ chức trong Hội trường Lớn, còn có tên khác là Hội trường Vàng vì cả khán phòng và sân khấu đều rực rỡ trong ánh vàng vương giả. Không chỉ nổi tiếng là một trong những phòng hòa nhạc lộng lẫy nhất thế giới, Hội trường Vàng còn có độ âm học hàng đầu, các nghệ sĩ không cần có micro hỗ trợ khi trình diễn.

Dặt dìu với nhịp sóng của “dòng sông xanh”

Tất nhiên, buổi hòa nhạc đầu năm sẽ không có được sự thu hút và ma lực, nếu vắng bóng “Danube xanh”, hình mẫu của những bản luân vũ thành Vienna, kiệt tác của Johann Strauss “con”. “Danube xanh” luôn là bản áp chót của chương trình, và là một trong hai bản “thêm” do khán giả vỗ tay yêu cầu - bản kia là “Hành khúc Radetzky”, tác phẩm nổi tiếng nhất của Johann Strauss “cha”.

Hai bản “bis” này cũng gắn liền với những truyền thống thú vị của buổi hòa nhạc mừng năm mới Vienna. Nếu như các nhạc trưởng thường tận dụng dịp trước khi chơi “Danube xanh” để thay mặt dàn nhạc chúc tết quốc dân và khán giả, thì ở bản cuối cùng, “Hành khúc Radetzky”, họ lại quay về phía khán giả để lĩnh xướng trong những tràng vỗ tay tưởng chừng không muốn ngớt theo nhịp bản hành khúc.

Với những người, và đặc biệt những cặp tình nhân muốn tay trong tay lướt trên sàn nhảy, hiếm có bản nhạc nào dặt dìu bằng bản valse tiêu biểu thành Vienna - “Danube xanh”. Cho dù, du khách tới Vienna, hay ngay cả Budapest, nơi được coi là đoạn đẹp nhất của con sông dài 2.850 km này, rất hiếm khi thấy được màu xanh của Danube - có chăng, phải ngược lên thượng nguồn của con sông, ở nước Đức.

Một số ý kiến cho rằng, cái tên “Danube xanh” (tựa đề nguyên thủy “An der schönen blauen Donau”.) xuất phát từ huyền thoại của Áo, theo đó trong mắt những cặp yêu nhau, những làn sóng xám của Danube cũng trở nên tươi xanh. Rất có thể Johann Strauss “con” đã dựa trên một câu thơ của nhà thơ Hungary Karl Isidor Beck “bên dòng Danube tươi xanh”. Tuy nhiên, địa điểm ấy không phải Vienna, mà ám chỉ thành phố Baja của Hungary, nơi thi sĩ chào đời.

Dầu sao mặc lòng, liệu có hạnh phúc nào hơn là được thưởng thức làn điệu bất hủ và dễ “cảm” ngay cả với người không nhất thiết rành về nhạc cổ điển, ngay giữa thành Vienna, cái nôi của các điệu luân vũ, trong khoảnh khắc đầu năm với những ước vọng tốt đẹp? Và có người Việt nào, khi nghe bản nhạc áp chót, lại không nhớ tới lời Việt của chàng nhạc sĩ trẻ Phạm Duy hồi mới vào nghề ca hát :

Ôi, mắt em hoe như mây chiều rơi, rơi vàng lòng đời

Ôi, mắt em xanh như đêm dài, để người quên kiếp mai

Sông về, sông cười ròn tiếng

Yêu mối tình bên bờ thành Viên

Đôi giang hồ quay về bờ bến

Ngỡ mình vui trong ánh sáng muôn sao thiên đàng

Đó là mộng ước viễn mơ, cũng như lời chúc đầu năm an lành, bớt âu lo, nhiều may mắn và nhiều nụ cười cho tất cả mọi người ...

Hoàng Nguyễn, Thùy Dương

Nguồn: RFI