Câu chuyện về nhạc sĩ Tuấn Khanh và “Bụi đường ca”

Mời bạn nghe cuộc trò chuyện giữa Thy Nga(RFA) với nhạc sĩ Tuấn Khanh

Cuối tháng 8 vừa qua, những người hay lên mạng xem bài vở, đọc thấy trên Blog của Tuấn Khanh, bài viết kèm theo một loạt những nhạc bản mà anh ghi là đăng cho người nghe miễn phí vì biết rằng cuốn album này của anh không thể nào qua kiểm duyệt để được phép phát hành.
Tuấn Khanh là một nhạc sĩ trong nước, được coi là phóng khoáng từ ý tưởng tới hành động và cách sống.

“Blog” là dạng nhật ký trên mạng, phổ biến tại Việt Nam mạnh mẽ từ năm ngoái. Đã có khá nhiều người đăng bài viết, văn, thơ, … nhưng nhạc thì có lẽ Tuấn Khanh là người mở đầu với các bản về xã hội, đề mục mà hiếm nhạc sĩ nào đề cập đến, nhất là trong khung cảnh ở Việt Nam hiện nay.

Để tác phẩm của mình có thể toàn vẹn đến với người nghe, (tức là không bị kiểm duyệt cắt xén, hoặc cấm) nhạc sĩ Tuấn Khanh bèn đăng lên Blog của anh. Ghé vào đọc, Thy Nga có ngay ấn tượng về cách trình bày và nội dung những trang nhật ký của Tuấn Khanh.

Kế đến, về các nhạc bản mà Tuấn Khanh đề là từ cuốn album “Bụi đường ca” anh vừa sáng tác, Thy Nga cảm nghĩ sâu sắc nên đã điện thoại về Saigon, hỏi chuyện người nhạc sĩ ấy. Cả nửa tháng mới “bắt” được Tuấn Khanh vừa mới đi tặng quà Trung Thu cho trẻ nghèo ở các nơi về. Anh vốn rất bận với những việc về nhạc, lại làm giám khảo cuộc thi Vietnam Idol đang vào vòng chung kết nữa.

Đường giây điện thoại của Thy Nga về trong nước, âm thanh không được rõ (lý do vì sao, chắc quý thính giả cũng đã hiểu) đặc biệt là với Tuấn Khanh, người đã ghi trong Blog những suy tư như sau:

“… giá tiền đi học, giá điện, giá đời đang tăng vùn vụt. Những đứa trẻ rời khỏi nhà trường để phụ mẹ cha trong thời đắt đỏ, những đứa trẻ nơi bão tố đi qua, những đứa trẻ theo cha mẹ đi đòi lại đất đai, những đứa trẻ có mẹ cha đang trong tù, những đứa trẻ bị bức hại từ nhà trường và đang bị lãng quên … tất cả những đứa trẻ đó đón Trung Thu như thế nào?”

Trường hợp gần đây về “trẻ bị bức hại từ nhà trường” mà người nhạc sĩ này ghi, là vụ một nữ sinh 10 tuổi làm mất 47 ngàn 800 đồng tiền quỹ lớp, đã bị các thày giáo của em đưa đến Công an khảo cung tới phát bệnh tâm thần.

Nghe tin tức, người nhạc sĩ ấy bất bình và cảm xúc viết nên nhạc bản “47.8” (tức là 47 ngàn 8)



“47.8” …
Tuấn Khanh đề trong Blog là “hoàn toàn chịu trách nhiệm về nội dung” vì thế Thy Nga trích nguyên văn bài viết, cũng như những đoạn mà người nhạc sĩ này ghi cảm nghĩ cho từng sáng tác, như về nhạc bản “47.8” :

“Có lẽ, sẽ chẳng có chế độ kiểm duyệt nào hiện tại ở Việt Nam cho phép phát hành, nhưng sẽ là bài hát mở đầu cho một loạt các bài của tôi phát hành miễn phí dần dần theo hình thức từng album trên mạng ...”

Thể hiện bằng hành động, tính cách Tuấn Khanh là thế, anh đưa lên Blog bài nói đến album “Bụi đường ca” như sau:

“Tôi gửi CD đi duyệt, và lắng nghe những đề nghị ngớ ngẩn của ngành kiểm duyệt về bìa, về ca từ … và chợt nhận ra rằng không có gì hạnh phúc bằng được hát tự do, không phải nghe những điều không thể giải thích được trong nền văn minh loài người, về những rào cản, ... từ các viên chức kiểm duyệt văn hoá lắm ốm đau trong suy nghĩ và trách nhiệm với con người.

Thế là tôi làm một CD, tự mình design bìa, tự post lên mạng http://my.opera.com/buiduongca để người nào muốn nghe thì nghe, muốn down thì down, muốn duyệt thì cứ lên Net mà duyệt. Và có lẽ từ nay trở đi, tôi sẽ không bao giờ phát hành bài hát, hay CD theo lối trình - duyệt - cho - làm - bán như thông lệ nữa.”

Nhạc sĩ Tuấn Khanh viết tiếp: “Bụi đường ca” chỉ là sự khởi đầu, sự tiếp nối còn đó, một khi thân phận con người vẫn còn những điều cần được âm nhạc tỏ lộ giùm, và tôi tin rằng bắt đầu từ hôm nay, không chỉ có một mình tôi, mà nhiều tiếng hát cho đời Việt Nam đã bắt đầu vang lên ở mọi nơi.”

Cuốn CD mang tên “Bụi đường ca” gồm 10 nhạc bản, chịu ảnh hưởng của phong trào nhạc trẻ miền Nam hồi thập niên 1960 sang đầu các năm 70. Những khắc khoải về đời sống con người làm gợi nhớ đến ban nhạc Phượng Hoàng thời đó. Tuấn Khanh bày tỏ nỗi suy tư:

“Có những lúc dừng lại, nhìn quanh, tôi tự hỏi "Thế giới chung quanh chúng ta quá lớn, hay những số phận con người li ti đã nhẫn nại gộp lại, tạo nên thế giới cay đắng, vĩ đại này?”

Sinh tại Saigon, lên 7, Nguyễn Tuấn Khanh chứng kiến biến cố tháng Tư 1975 kéo theo sự đổi thay to tát trong cuộc sống gia đình mình và xã hội chung quanh.

“Ngày tôi chưa biết” …
“Cũng như nhiều bạn trẻ khác, tôi lớn lên và nhìn cuộc đời thật lý tưởng khi được dạy dỗ cách sơn, phun màu hồng lên tất cả mọi thứ. Tới khi mở cánh cửa sổ, nhìn cuộc đời thật, tôi rùng mình trước những cơn gió lạnh và thấu hiểu thân phận …”

“Bắt đầu” …
“Bắt đầu” là tựa đề một trong các ca khúc trong cuốn “Bụi đường ca” mang âm hưởng nhạc Phượng Hoàng.

“Thuở nghèo hèn vẫn mơ giấc mơ làm hiền nhân; nhưng sớm mai nọ, khi nhận được quyền chức, danh lợi ... đã đột trở mình thành kẻ vô lại. Điều này không khó tìm trong xã hội Việt Nam ngày nay. Ứa nước mắt. Lúc đó, ngôn ngữ con người hoá ra bất lực, chỉ còn biết bật lên tiếng hát ...”

Và trong âm thanh ca khúc “Nếu có yêu nhau”, Thy Nga xin tạm ngưng câu chuyện về nhạc sĩ Tuấn Khanh. Mời quý vị và các bạn đón nghe tiếp vào kỳ tới …

Nguyễn Tuấn Khanh chơi nhạc từ năm 15 tuổi. Đến giữa thập niên 1990 thì bắt đầu có các ca khúc được nhiều người ưa thích. Tuấn Khanh viết nhạc, ngoài ra, còn hướng dẫn, quản lý nhóm nhạc, và xuất hiện trên nhiều chương trình âm nhạc.

Nhưng cho dù được “dòng chính” chấp nhận, Tuấn Khanh vẫn không chạy theo thời thượng, theo thị hiếu mà anh muốn đi con đường riêng, con đường mà anh nói là “không tuân theo bất kỳ nguyên tắc nào đang ràng buộc tại Việt Nam lâu nay”.

Anh cũng từng viết báo, và kể lại là bị báo Tuổi Trẻ đuổi việc vì có “tư tưởng không lành mạnh với văn hóa cách mạng”.

Trong khi đó, Tuấn Khanh lại được ký giả Amid Gilboa của tờ “East Magazine” bình chọn vào danh sách 10 người có tiềm năng cộng đồng ở Đông Nam Á năm 2001.

Để tránh phiền lụy đến người khác, Tuấn Khanh tự hát những bài trong “Bụi đường ca” mà anh ghi cảm nghĩ cho từng nhạc bản như sau:

“Đất nước tôi tràn ngập những lời dạy yêu thương. Ấy vậy mà, tôi cũng chứng kiến được những con người nghèo khó, những số phận oan khiên bị bỏ quên sau những tiếng hò reo về tình yêu thương một cách lố lăng. Quan lại tham nhũng cứ giàu sụ, phè phỡn trong khi dân hèn vẫn long đong. Tới khi nào thì những lời tung hô, hò reo yêu thương như khẩu hiệu thôi che lấp những giọt nước mắt thân phận âm thầm?...”

“Nếu có yêu nhau” … 
“Xin cảm ơn cuộc đời cho tôi đã gặp và chứng kiến những điều rất thật để có thể xúc động hát lên, để trái tim mình còn sống và nói bằng thứ tiếng nói của con người chứ không phải bằng khẩu lệnh, hay lặp lại vô tri như loài vẹt.”

“Mở mắt” … 
“Một buổi sáng thức dậy, mở mắt nhìn như lần đầu tiên được thấy cuộc đời đúng của nó. Có thấp hèn, có núi cao, có người hiền, có kẻ ác trên đường đời. Bạn và tôi đã, hay sẽ là ai trong số đó?… Cuộc sống với quá nhiều điều trình diễn trước mắt, những trò hề dối trá được tô son trát phấn khiến đôi khi, ta chỉ còn nhìn thấy được bằng con tim của mình ...”

“Những nỗi buồn vừa phải” … 
“Trải nghiệm là một điều cần thiết để lớn lên, nhưng khi có nó, chiêm nghiệm, lại mang cho đời người những nỗi buồn bất tận, nhất là khi những nỗi buồn mà mình chỉ có thể đứng nhìn, im lặng, bất lực ...”

Trong cuộc nói chuyện mà Tuấn Khanh chuyên xài điện thoại di động, đường giây từ hải ngoại gọi về, rất khó nghe, Thy Nga hỏi là Từ khi đăng tải “Bụi đường ca” trên Blog tới giờ, anh có gặp gì khó khăn không?

Tuấn Khanh nói:
“Khi tôi gửi tất cả những suy nghĩ của mình qua âm nhạc (qua Album “Bụi đường ca”) lên trên Internet, tôi cũng đã suy nghĩ rất nhiều. Hiện nay, với xu hướng phát triển của Internet và của thế giới, Kiểm duyệt nên dừng ở mức để giúp cho sự phát triển văn hóa đất nước, và đi đến phục vụ cho cộng đồng.

Khi gửi lên Blog trên Internet, Tuấn Khanh cũng nghĩ rằng mình sẽ bị ít nhiều cản trở, nhưng ở mức độ nào đó thì người ta cũng nhìn nhận rằng đó là một cái động thái cần có.

Thy Nga: Sự đón nhận của người nghe “Bụi đường ca” ra sao, thưa anh?

Tuấn Khanh: Rất là thú vị, thưa Chị. Lâu nay ở Việt Nam, dòng ca khúc mang tính hiện thực như vậy, không phải là không có người viết. Anh chị em nghệ sĩ, nhiều người cũng ấp ủ làm tác phẩm về hiện thực nhưng có lẽ, thời điểm chưa thích hợp cho họ thực hiện điều đó.

Khi mà Tuấn Khanh gửi Album “Bụi đường ca” lên Internet thì Tuấn Khanh nhận được sự hưởng ứng của các anh chị em đó, họ cho rằng sáng tác hiện thực đóng góp được cho đất nước chứ không thì chỉ có những bài tình ca vô bổ.

Cái thứ hai nữa là Thính giả cũng vậy, bản thân họ cũng ngạc nhiên về những suy nghĩ, về ca từ như vậy.

Cũng có những lời phê bình rất gắt gao. Tuấn Khanh không biết đó là thính giả hay là ai thì không biết, nhưng rất là nặng nề, nào là hành động sai quấy, ảo tưởng, phản bội, vân vân … nhưng mà Tuấn Khanh nghĩ rằng nhất thiết phải có trong thời điểm này để rồi, chúng ta sẽ bước qua nó, và nhìn thấy tới tương lai chúng ta ngày càng sáng sủa hơn, và mạnh mẽ hơn.

Thy Nga: Việt Nam hiện nay có nhiều tệ nạn xã hội. Sau cuốn “Bụi đường ca” anh có dự tính viết, nói lên vấn đề nào nữa?

Tuấn Khanh: Về giáo dục, xã hội, kinh tế, chính trị, … Tuấn Khanh trình bày với mục đích đánh thức cái tính cộng đồng, cho họ biết những cái suy nghĩ.

Mình nghĩ và mình làm những điều tốt nhất cho đất nước mình vào lúc này.

Thy Nga: Thưa anh, viết Blog hiện là cách thức đang phổ biến ở Việt Nam, và việc anh đưa nhạc lên Blog đã gây tiếng vang.

Anh có nghĩ là rồi ra, nhiều người khác cũng theo đường lối đó để viết lên nhạc bản theo tư tưởng của mình mà không ngại bị kiểm duyệt, phổ biến tác phẩm của mình được toàn vẹn, khỏi bị cắt xén hoặc bị cấm luôn?

Tuấn Khanh: Tuấn Khanh nghĩ là chắc có rất nhiều người làm như vậy.

Có điều rất thú vị là Sở Văn Hóa Thông Tin đã download “Bụi đường ca” nghe xem là thực sự, dân chúng và văn nghệ sĩ đang nghĩ gì. Họ nói rằng là cần nhắc nhở chứ còn cái này cũng giúp cho nền âm nhạc hiện nay, vân vân …

Sau đó thì chính cơ sở Văn Hóa Thông Tin Saigòn cũng muốn tìm hiểu thêm. Họ gửi cho Tuấn Khanh một cái đề tài tham luận cho một hội nghị về vấn đề kiểm duyệt văn hóa tại Việt Nam, xem Tuấn Khanh hoặc những người giống như Tuấn Khanh muốn thế nào về vấn đề kiểm duyệt đó mà.
Thì … một hành động mà Tuấn Khanh đã gọi là một cái sai lầm rất lớn rồi … thế ngày hôm nay, giới hữu trách lắng nghe, là một bước tiến bộ lớn từ phía chính quyền.

Tuấn Khanh ghi:
“Bụi đường ca” thật lòng chỉ là một hành động lặng lẽ, với ước mong chia sẻ những gì mình thấy, mình nghĩ. Nhưng bất ngờ là lại được nghe, được biết đến từ những con người Việt Nam ở khắp nơi, có cùng một suy nghĩ.”

“Cuối cùng” … 
“Đời người có bao nhiêu lần cuối cùng, để mỗi lúc, bạn chiêm nghiệm được thêm điều cuối cùng sắp tới? Lần cuối cùng nào trong đời giúp bạn đứng lên và lần nào khiến bạn quỳ xuống? …
“Đưa lên Blog là một cách thức mà tôi xin được chia sẻ với nhiều bạn bè tôi, các anh chị nhà văn, nhà thơ, nhạc sĩ, nhà báo ... cũng chọn cách truyền đạt “underground” này để bảo vệ sự nguyên vẹn của bản thân mình.”

“Những nỗi buồn vừa phải” … 
Nhạc sĩ Tuấn Khanh cho hay anh dự định đưa lên Blog một album nữa vào đầu năm tới, mang tựa đề “Vỉa hè ca”.

Chương trình về nhạc sĩ Tuấn Khanh xin dừng nơi đây … Thy Nga chào tạm biệt quý thính giả và các bạn …

NguỒn: RFA/Thy Nga